شکر: شیرین و پرخطر

ما ایرانیان به مصرف شکر علاقه بسیاری داریم. صبح خود را با چای شیرین آغاز می‌کنیم، در طول روز شیرینی‌های مختلفی ‏می‌خوریم، میوه‌های شیرین را دوست داریم و در تمام مدت چای قندپهلو را کنار نمی‌گذاریم. شکر، شیرینی زندگی بسیاری از ما ‏است. علاقه به شکر، تنها به ایرانیان محدود نمی‌شود. شکر، با انرژی فراوانی که ایجاد می‌کند، مورد علاقه بسیاری از مردم جهان ‏است و روزانه به صورت قابل توجهی مورد استفاده قرار می‌گیرد.‏

باید بدانیم که شکر یک ماده همواره مضر نیست. شکر، یکی از کربوهیدارت‌هایی است که برای بدن مفید و ضروری است. قند، منبع ‏اصلی انرژی بدن و غذای مغز و سلول‌های عصبی است و هر فعالیت ذهنی نیازمند آن است که قند کافی به مغز خود برسانیم. از ‏همین روست که بسیاری از متخصصان تغذیه بر این باور هستند که نیازی نیست قند و شکر یا خوراکی‌های شیرین به طور کامل از ‏برنامه غذایی حذف شوند. آن چه شکر را به عاملی مضر و خطرناک تبدیل می‌کند، عدم رعایت تعادل در مصرف آن است. ‏

برای توضیح این موضوع بهتر است بدانیم که هر فرد روزانه می‌بایست با توجه به سن، قد، جنس، استخوان‌بندی و نوع فعالیت‌های ‏خود، ‎‎‏میزان کالری متناسبی‎‎ را به بدن خود برساند. به عنوان مثال یک خانم کم‌تحرک و بسیاری از افراد سالخورده روزانه به 1600 ‏کالری نیاز دارند. در مقابل یک مرد و یا یک خانم فعال روزانه نیازمند 2800 کالری هستند. در این میان بیشتر افراد به طور متوسط ‏روزانه باید 2000 کالری به بدن خود برسانند. این مقادیر برای زنان باردار و کودکان متفاوت است. ‏

در این میان، علم تغذیه به ما می‌گوید که هر فرد سالم می‌بایست روزانه 7 تا 10 درصد از کالری مورد نیاز خود را از طریق خوردن ‏شکر تامین کند. اما نکته مهم این است که این 7 تا 10 درصد میزان شکر باید از طریق انواع منابع شکر از جمله قندهای ساده و ‏پیچیده و در قالب انواع مربا، عسل، خرما، سیب و … تامین شود. ‏

یک فرد متوسط را فرض بگیریم که برای فعالیت‌های روزانه خود در طول روز باید 2000 کالری را به بدن خود برساند. این فرد باید ‏چه میزان شکر مصرف کند؟ 7 درصد 2000 کالری معادل 140 کالری است. 10 درصد 2000 کالری نیز معادل 200 کالری است. ‏بنابراین این فرد باید 140 تا 200 کالری را از طریق خوردن شکر به دست آورد. در این بین، هر گرم شکر از هر منبعی، دربرگیرنده 4 ‏کالری است. بنابراین، این فرد برای تامین 140 تا 200 کالری، باید روزانه 35 تا 50 گرم شکر مصرف کند. حال فردی که روزانه به ‏بیش از 2000 کالری نیاز دارد، قطعاً متناسب با نیاز بدن خود، می‌تواند مصرف شکر را افزایش دهد. ‏

حال نگاهی به زندگی روزانه خود بیندازیم؟ آیا ما روزانه بین 35 تا 50 گرم شکر مصرف می‌کنیم؟ بسیاری از ما تنها به واسطه قندی ‏که در کنار چای خود میل می‌کنیم، روزانه 60 گرم شکر معادل 240 کالری به بدن خود می‌رسانیم. این رقم را در کنار میزان شکری ‏که از سایر منابع، از جمله شیرینی‌ها، عسل و یا میوه‌ها، به دست می‌آوریم، قرار دهید. واقعیت این است که میزان مصرف روزانه شکر ‏بسیاری از ما در حد نگران‌کننده‌ای بالا است. تمام مشکلات و خطراتی که در خصوص مصرف شکر گفته می‌شود، دقیقاً به همین نکته ‏برمی‌گردد: مصرف نامتعادل شکر! ‏

برای توضیح این مساله، می توانیم به اتفاقاتی اشاره کنیم که شکر بیشتر، در بدن ما ایجاد می‌کند. زمانی که قند وارد خون می‌شود، ‏برای آن که بتواند به مصرف سلول‌ها برسد، نیاز به ترشح انسولین دارد؛ هورمونی که موظف است محیط خون را از قند پاک سازد و در ‏نتیجه میزان قند موجود در خون در حد نرمال باقی بماند. ‏

آن چه قند را برای بیماران دیابتی به خطری جدی تبدیل می‌سازد، این است که در بدن این افراد، انسولین به میزان کافی وجود ‏ندارد و یا انسولین موجود قادر نیست وظایف خود را به درستی انجام دهد، در نتیجه قند خون نمی‌تواند به طور موثری وارد ‏سلول‌های بدن شود و مقدار آن در خون بیش از حد نرمال می‌شود. ‏

در این میان، افرادی که به دیابت مبتلا نیستند، با مصرف بیش از حد شکر، مشکلات را از نوع دیگری تجربه می‌کنند. مصرف بیش از ‏اندازه قند، به معنای آن است که انسولین بیشتری ترشح می‌شود تا قند را سریعاً وارد سلول‌ها نماید. این امر باعث ایجاد احساس ‏گرسنگی در مدت کوتاهی پس از خوردن شیرینی‌جات می‌شود؛ امری که راه را برای پرخوری و افزایش وزن می‌گشاید.‏

علاوه بر این، شکر بیشتر به معنای کالری بیشتر است. کالری بیشتری که ما از طریق مصرف قند و شکر به بدن می‌رسانیم، در ‏ماهیچه‌های ما به صورت «گلیکوژن» ذخیره می‌شوند. اما ذخایر گلیکوژن در ماهیچه‌های ما بسیار محدود است و خیلی زود تکمیل ‏می‌شود. بنابراین مازادی از کالری باقی می‌ماند که باید جایی برای ذخیره بیابد. این مازاد به سرعت در کبد به چربی تبدیل می‌شود. ‏این امر، آغاز مشکلاتی است که شکر در بدن ما ایجاد می‌کند. چربی، به معنای چاقی است. بنابراین خیلی جای تعجبی ندارد که چرا ‏مصرف زیاد شکر، به چاقی می‌انجامد. در عین حال، این چربی می‌تواند با رسوب عرق در بدن، به سخت شدن عروق بینجامد. این امر ‏خود به معنای مشکلات قلبی و عروقی و در نهایت، فشار خون بالا است. بنابراین شکر، دومین مشکل خود را در بدن ما ایجاد می‌کند ‏و ما را با بیماری‌های قلبی و عروقی مواجه می‌سازد. ‏

همه این مسائل بدین معنا هستند که نه تنها افرادی که دچار دیابت و مشکلات قلبی عروقی هستند، نیازمند آنند که در مصرف شکر ‏احتیاط و مراقبت بیشتری داشته باشند، بلکه افراد سالم نیز برای به منظورجلوگیری از مبتلا شدن به دیابت، فشار خون بالا، مشکلات ‏قلبی و عروقی و در نهایت چاقی، باید مصرف شکر خود را کنترل نمایند و ضمن این که نیاز نیست مصرف شکر را قطع کنند، باید ‏تلاش کنند به میزانی که بدن بدان نیاز دارد، شکر مصرف کنند.‏